بررسی علل شوری و قلیائیت قسمتی از خاکهای استان خراسان (دیزبادپایین نیشابور)

وسعت زمینهای شور و سدیمی در ایران بسیار زیاد و هر ساله سطحی وسیعی بر اثر افزایش شوری نیز به صورت غیرقابل کشت درمی آید. هدف از انجام این تحقیق بررسی علل شوری و قلیائیت خاکهای منطقه دیزدباد و هم چنین عوامل کنترل کننده تجمع نمک در این خاکها می باشد. جهت رسیدن به این اهداف آزمایشات فیزیکی و شیمیایی، موروفولوژیکی، مینرالوژی و میکرومورفولوژی بر روی نمونه های خاک انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه در 85 کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار گرفته است. به منظور بدست آوردن اطلاعات لازم، ابتدا واحدهای اراضی که عمدتا شامل دشت دامنه ای و دشت سیلابی می باشد با استفاده از عکسهای هوایی و نقشه توپوگرافی تفکیک گردید. پس تعداد 30 پروفیل در واحدهای مذکور حفر و از افقهای ژنتیکی خاک نمونه هایی جهت انجام مطالعات آزمایشگاهی به آزمایشگاه منتقل گردید که در نهایت 20 پروفیل به عنوان شاهد انتخاب و براساس استانداردهای ‏‎u.s.da.‎‏ مورد تجزیه قرار گرفت. اقلیم منطقه دارای رژیم حرارتی ترمیک و رژیم رطوبتی اریدیک ضعیف می باشد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که احتمالا منشا اصلی املاح مواد مادری و تشکیلات گچی، نمکی و مارنی موجود در منطقه می باشد که از طریق مسیل ها و کالهای موجود در منطقه به نقاط پایین دست انتقال می یابد. عوامل دیگری که احتمالا در شوری خاکها منطقه موثرند، به ترتیب اهمیت عبارتند از توپوگرافی، دخل و تصرف انسان و باد می باشد. به طوری که آبیاری بی رویه با آبهای شور و لب شور در اراضی زراعی منطقه باعث تشدید شوری و بروز مسئله قلیائیت در این اراضی گردیده است. نتایج حاصله از مطالعه میکروسکپی خاکها حکایت از تجمع گچ و آهک ثانویه در این خاکها دارد. آزمایشات کانی شناسی رس این خاکها نشان داد که کانیهای غالب رسی، کلرایت، ایلایت، ورمی ولایت، اسکمتایت، کائولینایت و کوارتز می باشد. خاکهای منطقه نهایتا رده بندی گردید و براساس کلید تاکسونومی (1994) در دره های اریدی سول و انتی سول و تحت رده های کلسید، سالید، جیپسید، کمبید و فلوونت و اورتنت قرار گرفت. به دلیل خطر قلیا شدن خاکها، دو تحت گروه ‏‎sodic torriorthent‎‏ و ‏‎sodic torrifluvent‎‏ پیشنهاد گردید.